Cổ phiếu ESOP là gì? Tại sao phát hành ESOP có hại cho cổ đông?

Nội dung chính bao gồm:

Cổ phiếu ESOP là gì?
Vì sao doanh nghiệp phát hành ESOP?
Rủi ro nào cho nhà đầu tư khi doanh nghiệp phát hành ESOP?
Phát hành ESOP là tốt hay xấu?

Cổ phiếu ESOP là gì?

Ví dụ với đợt phát hành ESOP năm 2018 của BVH

Doanh nghiệp phát hành thành công 20.415.000 cổ phiếu ESOP (tương ứng 5%/VĐL công ty) như kế hoạch chào bán cho 3.486 Cán bộ công nhân viên và Công đoàn công ty với giá 35.900 đồng/cổ phần, thu về hơn 732 tỷ đồng.

Tại thời điểm đó, cổ phiếu BVH đang giao dịch quanh mức giá 96.400 đồng/cổ phiếu.

Có nghĩa...

Cán bộ công nhân viên của BVH đang được mua với giá rẻ hơn gấp gần 2.7 so với giá thị trường.

Vậy tại sao doanh nghiệp lại chấp nhận phát hành giá thấp như vậy?

Để giải đáp câu hỏi này, chúng ta cùng tìm hiểu lý do tại sao doanh nghiệp lại phát hành ESOP.

Vì sao doanh nghiệp phát hành ESOP?

Doanh nghiệp phát hành ESOP vì hai mục đích sau:

Khích lệ, khen thưởng và gia tăng độ gắn bó giữa cán bộ nhân viên với doanh nghiệp

Cổ phiếu ESOP dùng để tạo động lực cho các quản lý, giám đốc, trường phòng có nhu cầu có thể mua được cổ phiếu của công ty. Và, một khi có cổ phần trong doanh nghiệp đó, nhân viên sẽ cố gắng làm việc để mang lại lợi ích về cho bản thân mình mà cũng là cho công ty.
Cổ phiếu ESOP là một hình thức khen thưởng, khích lệ các thành viên trong công ty cố gắng đóng góp thì sẽ đạt được thành quả xứng đáng, giúp nhân viên gắn bó hơn với doanh nghiệp.

Thay vì dùng tiền mặt hay lương bổng, hiện vật khác, thì đây là cách tốt để thưởng cho nhân viên. Khoản thưởng này có khả năng hậu hĩnh nhiều hơn nếu giá cổ phiếu tăng khi doanh nghiệp tăng trưởng tốt.

Hơn nữa, nhận thưởng bằng cổ phiếu ESOP giúp giảm đáng kể tiền thuế thu nhập cho nhân viên.

Gia tăng vốn cho doanh nghiệp, giảm chi phí ghi nhận

Việc cán bộ công nhân viên mua cổ phiếu ESOP được phát hành giúp doanh nghiệp có thêm một lượng vốn vào vốn chủ sở hữu.

Thêm nữa ...

Thay vì ghi nhận chi phí khi doanh nghiệp thưởng tiền cho cán bộ nhân viên, thì thưởng bằng cổ phiếu ESOP sẽ không hạch toán vào chi phí.

Ngoài ra ...

Thông thường các cổ phiếu ESOP sẽ được hạn chế giao dịch trong 1 khoảng thời gian nhất định để đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư.

Rủi ro nào cho nhà đầu tư khi doanh nghiệp phát hành ESOP?

ESOP là một công cụ hữu ích của doanh nghiệp, tuy nhiên có nhiều doanh nghiệp này với mục đích xấu, làm ảnh hưởng đến lợi ích của cổ đông.

Có hai rủi ro mà nhà đầu tư cần lưu ý khi đánh giá về chế độ ESOP của một doanh nghiệp.

Rủi ro pha loãng cổ phiếu

Phát hành ESOP dù số lượng ít hay nhiều đều khiến cho quyền lợi của cổ đông bị suy giảm.

Tuy nhiên, nhà đầu tư có thể chấp nhận rủi ro này nếu việc phát hành ESOP hiệu quả. Yếu tố hiệu quả này được thể hiện bằng kết quả kinh doanh tương lai của doanh nghiệp có tốt hay không.

Rủi ro quản trị

Phát hành ESOP bản chất là lấy tiền cổ đông để chi trả cho cán bộ công nhân viên, trong đó có thể là những cá nhân thuộc ban lãnh đạo.

Trong thực tế ...

Có một vài ban lãnh đạo sẵn sàng làm mọi cách để gia tăng lợi nhuận trong ngắn hạn để đạt điều kiện ESOP hoặc liên tục phát hành ESOP cho chính bản thân ban lãnh đạo để trục lợi.

Ngoài ra ...

Những lá cờ đỏ (red flag) nhà đầu tư có thể để ý là trường hợp các doanh nghiệp có lịch sử phát hành ESOP thường xuyên và những đợt phát hành ESOP mà không có thời gian giới hạn chuyển nhượng.

Ví dụ về cổ phiếu MSN

MSN có lịch sử phát hành ESOP dày đặc cùng với đó là tỷ lệ ROE

Cùng với đó, đợt phát hành cổ phiếu ESOP vào tháng 6/2018 của MSN không có thời gian giới hạn chuyển nhượng cổ phiếu.Trong đợt này, công ty phát hành ESOP với tỷ lệ 0.5% tổng số cổ phần đang lưu hành, ứng với hơn 5.7 triệu cp. Giá phát hành bằng với mệnh giá là 10,000 đồng/cp.

Tại thời điểm đó, cổ phiếu MSN đang ở mức giá 84,000 đồng/cp.

Tức là cán bộ công nhân viên có thể kiếm lời hơn 8 lần chỉ thông qua đợt ESOP trên.

Vậy phát hành ESOP là tốt hay xấu?

Việc phát hành ESOP có hai mặt. Yếu tố này chỉ hiệu quả khi được thiết kế phù hợp.

Đặc biệt ESOP phải gắn liền với sự tăng trưởng và hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

MWG là một doanh nghiệp hiếm hoi có quy chế phát hành ESOP gắn liền với tăng trưởng doanh nghiệp, một yếu tố giúp cân bằng tốt giữa lợi ích cổ đông và cán bộ nhân viên.

Cụ thể,

a) Dựa vào % tăng trưởng LNST

Nếu tỉ lệ tăng trưởng LNST > 10% thì % ESOP dự kiến tính như sau: % tăng trưởng LNST * 0.1 (Số lượng phát hành tối đa không quá 3% lượng CP đang lưu hành).
Nếu % tăng trưởng LNST < 10% thì % ESOP là 0%.

b) Nếu trung bình giá CP MWG năm 2018 so với 2017 không tăng cao hơn mức tăng/giảm của chỉ số VN-Index năm 2018 so với 2017 là 10% thì số lượng cổ phiếu ESOP phát hành = 80%*3% * lượng cổ phiếu đang lưu hành

c) GIá phát hành cho nhân viên từ 10.000đ đến 50% giá thị trường.

d) Hạn chế chuyển nhượng trong 4 năm.

Đa số 3/4 số lượng ESOP được trao cho các quản lý cấp trung và nhân viên xuất sắc.